درک تفاوت وال پست نوار الیافی و وال پست میلگرد بستر در مهار لرزهای دیوارهای غیرسازهای امری حائز اهمیت است، چرا که خرابی این اجزا در هنگام زلزله خسارات مالی و جانی فراوانی به همراه دارد.
روشهای مختلفی برای حفظ دیوار در برابر نیروهای خارجی وجود دارد. از جمله روشهای مرسومی که در پروژههای ساختمانی به کار گرفته میشوند استفاده از میلگرد بستر در والپست برای افزایش استحکام و پایداری دیوار است. هر کدام از این روشها خصوصیات خود را داشته و با یکدیگر متفاوتند.
والپست (WallPost) به معنی نگهدارنده (Post) دیوار (Wall) در برابر نیروهای وارد به دیوار است. تمامی ابزار و روشهایی که به نوعی نگهدارنده دیوار در برابر نیروهای خارجی هستند، از جمله والپست مرسوم و میلگرد بستر، در دسته والپستها قرار میگیرند. این روشها و ابزار مختلف، در نوع عملکرد، نحوه اجرا، مصالح مورد استفاده، میزان مقاومت و … متفاوتند. میلگرد بستر (Bed Joint Reinforcement) یک المان تسلیحکننده و تقویتکننده دیوارهای بلوکی است. طبق تعریف مبحث هشتم مقررات ملی ساختمان، میلگرد بستر شامل یک جفت مفتول طولی تغییرشکل یافته است که مفتولهای عرضی به صورت نردبانی یا خرپایی به آن جوش داده شده و در ابعاد مناسب برای قرارگیری در درزهای ملات بین ردیفهای واحدهای بنایی (دیوار آجری، بلوکی و …) نصب میشود. که در ادامه به مقایسه والپست و میلگرد بستر هم خواهیم پرداخت. یکی از مهمترین تفاوت های وال مش و وال پست، هزینه نصب است. از آنجایی که در وال مش ها، وادارهای عمودی و افقی، مهارهای افقی مثل میلگرد بستر، بست های فلزی و … حذف شده اند هزینه نصب و اجرای وال پست مش فایبرگلاس، نسبت به وال پست های مرسوم، کمتر می باشد. از طرف دیگر، حذف این فاکتورها سبب شد نصب و اجرای وال مش، در مقایسه با وال پست، آسان تر باشد و حتما به نیروهای متخصص برای نصب، نیاز نباشد.
وال پست مش فیبر کربن و مش فایبر گلاس، از دسته وال پستهای نوین رایج در پایدار سازی دیوار هستند که اتصالات راحت تری نسبت به نسخه های قدیمی دارند. از دیگر تفاوت های این دو نوع نگهدارنده این است که وال پست های مش، محدودیت طولی ندارند و وادارهای قائم آنها حذف شده اند. یکی از قابلیت های مهم این نگهدارنده که در وال پست های قدیمی وجود ندارد نبشی های کنترل کننده برای حرکت خارج از صفحه دیوار است که سبب می شود دیوارها و ساختمان در مواقع زلزله یا سایر عوامل محیطی، بهترین عملکرد را از خود نشان دهند.
وال پستهای فلزی، وزن سازه را افزایش و رفتار لرزهایی سازه را نیز تحت تاثیر قرار میدهند. اما در مقابل وال مشها، از متریال سبک وزن تشکیل شدهاند که مقاومت و عملکرد دیوارهای غیرسازهایی را بدون تغییر وزن سازه، بهبود میبخشند. البته از این مسئله نمی توان چشم پوشی کرد که پیاده سازی وال پستهای فلزی در سازههای اسکلت فلزی راحت تر از شیوه های دیگر است. به دلیل این که می توان به صورت مستقیم وال پست را به اسکلت فلزی جوش داد و به تیرها و ستون ها متصل کرد. در واقع، می توان گفت که مهم ترین تفاوت آنها در این است که وال پست فلزی را با جوشکاری به ستون ها و تیرها متصل می کنند. در بناهایی که اسکلت فلزی دارند به طور حتم باید از وال پست فلزی استفاده شود. در زمان پیاده کردن وال پست اسکلت فلزی مانند اجرای وال مش لازم است که دقت کافی به خرج داده شود تا از وقوع اشتباهاتی جلوگیری شود. استفاده از میلگرد به جای نبشی در کلاف های افقی یکی از آنها به شمار می رود. پیاده نکردن نبشی های افقی به صورت پشت به پشت که در نهایت باعث قرار گرفتن دیوار داخل نبشی ها از یک طرف می شود. ممکن است در زمان پیاده کردن وال پست اسکلت فلزی نبشی کشی به صورت درست به شکل افقی انجام نشود.
اصلیترین تفاوت میلگرد بستر و والپست مرسوم در نوع عملکرد آنها است. والپست مش فیبر کربن و مش فایبرگلس دارای انعطاف پذیری بیشتر(این سیستم ها نسبت به وال پست فلزی انعطاف پذیری بیشتری دارند. این به معنای قابلیت انطباق آن ها با حرکات و تغییرات سازه است. این امر در مواجهه با نیرو های زلزله و حرکات دیوار ها بسیار مهم می باشد) و دوام و عمر طولانی (نیاز به تعویض و تعمیرات کمتری نسبت به وال پست فلزی دارد. به دلیل مقاومت بالا و عدم ایجاد فرسایش و آسیب در مدت زمان طولانی، عمر مفید آن بسیار بیشتر است)است.وظیفه میلگرد بستر اما تسلیح و تقویت دیوار بوده و برای افزایش مقاومت خمشی و کششی دیوار به کار گرفته میشود. میلگرد بستر مشابه با یک تیر بتنی با ضخامت کم عمل میکند که به عنوان یک المان افقی، مقاومت خمشی دیوار را در برابر ممانهای عمود بر صفحه دیوار بالا برده و مانع تخریب دیوار میشود.
نحوه اجرای میلگرد بستر با والپست مش فیبر کربن و مش فایبرگلاس نیز متفاوت است. همچنین مقاطع مورد استفاده در والپست شامل نوار وال مش یا مش فایبرگلاس،نبشی،پلاستر سیمانی و گچی وچسب است در حالی که میلگرد بستر با استفاده از میلگردها و مفتولهای فولادی با قطر کم تولید میشود.
انتخاب وال پست یا میلگرد بستر؟
انتخاب بین والپست و میلگرد بستر وابسته به نوع نیاز پروژه و ضوابط فنی موجود در آییننامههاست. همچنین باید به این نکته توجه کرد که تفاوت والپست و میلگرد بستر بسیار است و جایگزین یکدیگر نیستند؛ هر کدام وظیفه و کارکرد خودشان را دارند. مطابق پیوست ششم استاندارد 2800 استفاده از میلگرد بستر به منظور مسلح کردن دیوار و بالا بردن مقاومت خمشی در همه دیوارهای بلوکی (داخلی و پیرامونی) با هر ابعادی که باشد الزامی است ولی اجرای میلگرد بستر در والپست در همه دیوارها الزامی نیست.
برای دیوارهای با طول بیشتر از 4 متر، والپست قائم (وادار) و برای دیوارهای با ارتفاع بیش از 3.5 متر اجرای والپست افقی (تیرک) ضروری است. همچنین ضابطه شماره 714 مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در بند 12-2-2-4، استفاده از میلگرد بستر در والپست (تسلیح دیوار در راستای افقی) را به عنوان یکی از الزامات طراحی والپست بیان کرده است.
والپست با کوتاه کردن طول آزاد دیوار و کنترل نسبت طول به ارتفاع دیوار موجب توزیع عکسالعمل دیوار در هر دو راستا میشود تا قسمتی از بارهای عمود بر صفحه دیوار که در راستای قائم وارد میشدند، در راستای افقی توزیع شوند. با توجه به این که مقاومت دیوار در راستای افقی ناچیز است، تسلیح دیوار در این راستا الزامی است. در صورتی که اجرای والپست بدون تسلیح دیوار صورت گیرد، تقاضای خمشی دیوار در راستای افقی بیش از ظرفیت آن شده و اجرای انواع وال پست بدون میلگرد بستر موجب خرابی دیوار در نیروی کمتری میشود.